Kirkjuþing 2008 |
Forseti Íslands, biskupinn yfir Íslandi, forsætisráðherra, ráðherra kirkjumála,forseti Kirkjuþings, Kirkjuþingsfulltrúar og góðir gestir.
Ég vil byrja á að lýsa sérstakri ánægju með að vera meðal ykkar við upphaf Kirkjuþings og fá að ávarpa þingið.
Um langt aldabil hafa verið sterk tengsl milli Alþingis og Þjóðkirkjunnar. Lögleiðing hins kristna siðar fyrir rúmum þúsund árum á Þingvöllum er sá atburður sem hvað merkastur er í sögu okkar. Kristnitakan batt sögu þings og kristni órjúfanlegum böndum.
Dæmi um samstarf kirkju og þings eru lög um samstarfsnefnd Alþingis og þjóðkirkjunnar frá 1982. Tilgangur samstarfsnefndarinnar var eins og segir í fyrstu grein laganna að „vinna að auknum skilningi í löggjafarstarfi á vandamálum og verkefnum kirkjunnar“. Nefndin starfaði um árabil, en aukið sjálfstæði kirkjunnar í kjölfar nýrra laga um stöðu, stjórn og starfshætti þjóðkirkjunnar, breyttu forsendum þessa samstarfsvettvangs. Auknu sjálfstæði þjóðkirkjunnar ber vissulega að fagna og hefur tvímælalaust styrkt stöðu hennar. Ég tel að ekkert megi raska þessu sjálfstæði.
Engu að síður er rík ástæða til þess að gott samband sé jafnan milli þjóðkirkjunnar og Alþingis eins og ég hef undirstrikað í ræðum í þinginu. Í dag eru aðrir tímar en áður var og margir „siðir“ í landi voru. Langflestir tilheyra þó hinni íslensku þjóðkirkju. Alþingi og hin lútersk evangelíska þjóðkirkja hafa átt langt og gott samstarf. Biskupar og prestar hennar hafa þjónað við hátíðlega athöfn við upphaf þings hvert haust. Ótalmargt í kenningum kristninnar hefur markað djúp og heilladrjúg spor við að rækta siðferðisvitund þjóðarinnar.
Þjóðkirkjan og Alþingi eru meðal mikilvægustu stofnana íslensks samfélags. Þær eru við fyrstu sýn býsna ólíkar; þjóðkirkjan hefur það markmið að vera þjóðinni hið andlega bjarg sem veitir okkur skjól og styrk í meðbyr en ekki síður mótbyr þar sem hin kristnu siðferðisgildi eru í hávegum höfð. Alþingi er þjóðinni hið veraldlega bjarg. Með lögum frá Alþingi er samfélagið grundvallað.
Kirkjuþing og Alþingi eiga það sameiginlegt að vera vettvangur reglusetningar og umræðu. Þjóðkirkjulögin frá 1997 veittu Kirkjuþingi heimild til að skipa með starfsreglum flestum þeim málefnum, sem áður var gert með lögum frá Alþingi eða reglugerðum frá kirkjumálaráðuneytinu.
Auknum völdum fylgir auðvitað aukin ábyrgð,og ég treysti því að farsælast sé að Kirkjan leysi sjálf úr sínum innri málum.
Það er stundum sagt að lýðræðið sé tímafrekt í hinni hraðfleygu veröld okkar. Hvað sem því líður þá eru skoðanaskipti og gagnrýnin umræða mikilvæg, ekki síst á þeim vettvangi þar sem stefnumótun og flókin reglusetning fer fram. Þar þurfa sem flest sjónarmið að heyrast. Með samræðu greiðum við úr flóknum viðfangsefnum. Við megum ekki veigra okkur við því að laða fram mismunandi skoðanir á brennandi málum. Til þess er orðræðan! Gagnrýnin og málefnaleg umræða er til þess fallin að auka traust á því starfi sem fram fer á vettvangi Alþingis, sem og kirkjuþings. En um leið þurfum við að gæta þess að öll framkvæmd og framvinda mikilsverðra mála drukkni ekki í innantómri orðræðu.
Orðræða þarf ætið að vera öguð og stefna að ákveðnu markitil þess að hún geti bæði verið áhugaverð og trúverðug.
Við Íslendingar upplifum mikla ógnar tíma um þessar mundir, ef ekki þá erfiðustu á lýðveldistímanum. Við slíkar aðstæður er uppbyggileg og gagnrýnin umræða nauðsynleg.
Alþingi er höfuðvettvangur þjóðmálaumræðunnar, en kirkjan á líka að vera vettvangur markvissar umræðu þar sem kennimenn setja fram brennandi og krefjandi spurningar fyrir söfnuði sína.
Um þessar mundir vantar ekki siðferðilegar spurningar að glíma við – þær eru sannarlega við hvert fótmál.
Kirkjan er vettvangur þar sem boðskap um kristilegt siðferði er komið á framfæri og lagt í hendur hvers einstaklings að fylgja.
Hið tvöfalda kærleiksboðorð og gullna reglan eru vegvísarnir; leiðarsteinar hins sanna kristilega lífernis. Kristur felur okkur það verkefni að elska náungann eins og sjálf okkur og setja okkur í spor hans í öllum okkar gjörðum. Slík samhygð er sannarlega grundvöllur farsæls lífs.
Góðir þingfulltrúar. Víst er að erfiðleikar í efnahagþjóðarinnar og þá um leið heimilanna valda spennu og kvíða, sem aftur geta leitt til upplausnar og uppgjafar. Við stjórnmálamenn stöndum daglega frammi fyrir einstaklingum sem áfellast stjórnvöld fyrir að hafa sofið á verðinum gagnvart þeim sem hafa misnotað frelsið og með glannaskap ógna hagsmunum þúsunda einstaklinga og jafnvel hagsmunum og sjálfstæði okkar sem þjóðar.
Það er jafnframt alið á sundrung meðal þjóðarinnar með því að halda því fram að ef við hefðum verið búin að fórnaverulegum hluta fullveldis okkar hefðum við ekki lent í þeirri stöðusem við stöndum frammi fyrir núna þegar alþjóðleg fjármálakreppa skellur á okkur með ógnar afli og alvarlegum afleiðingum.
Úr því sem komið er verður ekki aftur snúið og sagan mun dæma öll þau mannanna verk. Við þessar aðstæður allar þarf samstöðu þeirra sem fara með völdin og það er mikilvægt að varðveita og styrkja fjölskylduna og tengsl milli manna.
Nú þurfa þeir sem leiða þjóðfélagsumræðuna að slíðra sverðin, nú eiga ekki að tíðkast hin breiðu spjót á meðan þjóðin er í miðjum brimgarðinum.
Við núverandi aðstæður gegnir kirkjan stóru hlutverki. Nú sem aldrei fyrr ríður á að okkur auðnist að sýna samhygð í orðum og verkum. Megi orð Frelsarans um náungakærleika og boðskapur kristilegs siðferðis vera okkur öllum leiðarljós. Megi blessun fylgja störfum Kirkjuþings!